Βιοηθική Διαμεσολάβηση

                                                                                                                                                                                     Η διαμεσολάβηση έχει τύχει ιδιαίτερης προσοχής στην βιοηθική βιβλιογραφία που αφορά στην ηθική της διαβούλευσης. Ο θεσμός αυτός είναι σχεδόν άγνωστος στη χώρα μας έχει δε μεγάλη απήχηση τα τελευταία χρόνια τόσο στη Δυτική Ευρώπη όσο και στις Η.Π.Α. Στην Ελλάδα πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο του τρέχοντος έτους ημερίδα για την διαμεσολάβηση υπό την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τη συμβολή του Υπουργείου Δικαιοσύνης και του Ελληνικού Κέντρου Διαμεσολάβησης και Διαιτησίας.

Τι είναι όμως η βιοηθική διαμεσολάβηση; Η διαμεσολάβηση αποτελεί μια νέα προσέγγιση διευθέτησης ηθικών διλημμάτων που ανακύπτουν κατά την λήψη δύσκολων αποφάσεων αναφορικά με την ενδεδειγμένη ιατρική φροντίδα. Σκοπός είναι να ακολουθηθεί η λιγότερο δύσκολη και επώδυνη διαδικασία προκειμένου να επιλυθεί ένα ζήτημα. Ανάγκη για διαμεσολάβηση υπάρχει σε περιπτώσεις που η οικογένεια, ο ασθενής και οι θεράποντες διαφωνούν στη διάγνωση, την πρόγνωση και το σχέδιο φροντίδας δεν προχωρά. Η διαδικασία αυτή αποτελεί ένα είδος κλινικής ηθικής μεσολάβησης. Συγκεκριμένα αναφέρεται στη χρήση των κλασσικών μεθόδων μεσολάβησης που είναι ο προσδιορισμός, η κατανόηση και η επίλυση συγκρούσεων. Αποτελεί μια περίπτωση εφαρμοσμένης ηθικής κατά την οποία ένας εκπαιδευμένος επαγγελματίας, γιατρός, νοσοκόμος, κοινωνικός λειτουργός, δικηγόρος ή φιλόσοφος, ενεργεί ως εμπειρογνώμονας σε μια ιατρική ομάδα με σκοπό τη διευθέτηση ασυμφωνιών σχετικά με τον ιατρικό σχεδιασμό και την εφαρμογή των ήδη συμφωνημένων διαδικασιών περίθαλψης. Ο μεσολαβητής πρέπει να παρουσιάσει στο βαθμό που αυτό είναι δυνατό όλες τις αντικρουόμενες απόψεις αλλά και τις όποιες δυνατότητες σύγκλισης που τυχόν υπάρχουν μεταξύ των ενδιαφερόμενων.

Η διαμεσολάβηση λαμβάνει χώρα εντός ενός πλαισίου του οποίου τα βασικά χαρακτηριστικά είναι:
1) Ουδετερότητα. Η δύναμη της μεσολάβησης είναι η ουδετερότητα και η αμεροληψία εκείνου που καθοδηγεί την διαδικασία.
2) Συμμετοχή. Η διαμεσολάβηση είναι μια συμμετοχική διαδικασία που σημαίνει ότι τα μέρη και όχι ο μεσολαβητής, χρησιμεύουν ως φορείς λήψης αποφάσεων.
3) Επικοινωνία. Στη μεσολάβηση, η επικοινωνία αποτελεί ένα εργαλείο με σκοπό ένα ουσιαστικό αποτέλεσμα. Ο μεσολαβητής χρησιμοποιεί τα επικοινωνιακά εργαλεία της επανασχεδίασης, της αντανάκλασης και της ενεργητικής ακρόασης προκειμένου να βοηθήσει τους ασθενείς να επιτύχουν μια αμοιβαίως αποδεκτή συμφωνία.

Το μεγάλο πλεονέκτημα της διαμεσολάβησης είναι η ευελιξία που χαρακτηρίζει την διαδικασία. Η γενική δομή της διαμεσολάβησης υιοθετείται και τροποποιείται προκειμένου να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των συμμετεχόντων. Βεβαίως το σημείο εκκίνησης παραμένει το ίδιο σε κάθε περίπτωση: ο σεβασμός για τον ασθενή, την οικογένεια και τους θεράποντες.

Στον ιατρικό κόσμο υπάρχει πολλή συζήτηση για την καταλληλότητα της διαμεσολάβησης ως μοντέλου βιοηθικής διαβούλευσης. Η Craig, καθηγήτρια στο London School of Economics στο Λονδίνο, υποστηρίζει ότι η διαμεσολάβηση ενισχύει την αυτονομία του ασθενούς και έγκειται στην αμερόληπτη στάση του μεσολαβητή κατά τη σύγκρουση. Όμως ο ισχυρισμός περί αμεροληψίας είναι αυτός που έχει υποστεί την ισχυρότερη κριτική. Πιο συγκεκριμένα, ο Scofield, καθηγητής οικογενειακής και κοινωνικής ιατρικής στο Τορόντο, υποστηρίζει ότι η μεσολάβηση δεν πρέπει να θεωρείται επάγγελμα. Η άποψη αυτή του Scofield συνίσταται στην αδυναμία των ειδικών σε θέματα ηθικής να αρθρώσουν, να διδάξουν, να εξετάσουν και να πιστοποιήσουν οτιδήποτε ισοδυναμεί με ηθική εμπειρία θεωρώντας ταυτόχρονα πως η βιοηθική μεσολάβηση αντιπροσωπεύει την αντίθεση στην δημοκρατική αντίληψη της ηθικής, δηλ, στην ηθική ισότητα όλων των ανθρώπων. Η Hoffmann, καθηγήτρια νομικής στο Πανεπιστήμιο Μέριλαντ στις ΗΠΑ, κάνει ένα ακόμη βήμα στην κριτική που ασκείται,. Υποστηρίζει ότι η ουδετερότητα ή η αμεροληψία του μεσολαβητή δημιουργεί ένα παράδοξο ως προς τη χρήση της στην ηθική διαβούλευση· δεν είναι μόνο αδύνατο να επιτευχθεί σαν διαδικασία αλλά δεν είναι καν σκόπιμη. Επιπλέον, υπάρχουν και άλλοι περιορισμοί που καθιστούν αποτυχημένη μια διαδικασία μεσολάβησης όπως είναι, για παράδειγμα, η απροθυμία των συμμετεχόντων στη διαδικασία να φτάσουν σε συμφωνία. Ακόμα η διαμεσολάβηση δεν είναι κατάλληλη για διαμάχες που αφορούν την καταλληλότητα μιας ιατρικής περίθαλψης, όπως και σε περιπτώσεις που ηθικά ή νομικά ζητήματα επιβάλλουν μια άποψη σε ένα ή όλα τα αντιμαχόμενα μέρη.

Η βιοηθική διαμεσολάβηση ως μια διαφανής διαδικασία υποστηρίζει την κοινή λήψη αποφάσεων και προάγει την ορθή άσκηση της ιατρικής ενσαρκώνοντας τα ιδανικά της ιατρική δεοντολογίας και του ιατρικού δικαίου. Η διαμεσολάβηση θα πρέπει να θεωρείται ως μια υποχρεωτική προληπτική διαδικασία για την προστασία των συμφερόντων τόσο των ασθενών όσο και των γιατρών κατά τη διαδικασία της μονομερούς λήψης απόφασης σε μια θεραπεία. Εντός του πλαισίου της διεθνούς ιατρικής νομικής κοινότητας η βιοηθική διαμεσολάβηση αποτελεί μια ευκαιρία για την ενίσχυση της κοινής λήψης αποφάσεων μέσω της εξασφάλισης των δικαιωμάτων του ασθενούς όσο και της προστασίας της ορθής ιατρικής πρακτικής.

Βιβλιογραφία
1) Ettinger Katherine: Promoting Good Medicine and Preventing Malpractice: A Mediatior's Toolbox for Clinical Ethics Consultation. World Congress Medical Law Proceedings, August 2010.
2) Neveloff Dubler Nancy: A "Principled Resolution": The Fulcrum for Bioethics Mediation, 74 Law and Contemporary Problems 177-200 (Summer 2011).
3) Perlman, D: Mediation and Ethics Consultation: Towards a New Understanding of Impartiality, 2001.
4) Roscoe, J. & Gallagher, D. Mediating Bioethical Disputes, Dispute Resolution Magazine, Spring 2003.
5) Ελληνικό Κέντρο Διαμεσολάβησης και Διαιτησίας: http://www.hellenic-mediation.gr/

Ελένη Τσάμου - Stagiairie EEB